مصاحبه ی با استاد عبدالغفور ربانی در مورد هزاره های کویته

استاد عبدالغفور ربانی متولد سال 1338ه ش، در قریه سرتله سنگشانده و دارای تحصیلات حوزه وی تا مقطع خارج می باشد. استاد ربانی فعالیت های فرهنگی – سیاسی اش را با تشکیل کانون مهاجر با یک عده ای از دوستان دیگرش همچون استاد علیزاده مالستان، سلمانعلی رنجبر، سید عسکر موسی و... از ایران آغاز نموده است. از وی مقالات زیادی در نشریه های مختلف به چاپ رسیده است. استاد از سال 1368ه ش، با لیسه هدایت و همانطور بعد از مهاجرت به کویته پاکستان، با لیسه های این دیار همکاری تدریسی و تدوین مواد آموزشی داشته اند. در کویته وی برای مدت تقریبا شش سال مدیر مسوولی ماهنامه نسل نو را وظیفه دار بودند و نیز از وی تا هم اینک سه اثر به نشر رسیده است، که اثر جدید وی چندی قبل به نام دفتر نخست وارد بازار مطبوعاتی شد...

دست اندرکاران وبلاک کویته در ضمن تبریک نشر اثر جدید استاد به خودش و جامعه فرهنگی مردم ما، مصاحبه ی را با وی در مورد هزاره های کویته انجام داده است، که تقدیم شما می گردد.

کویته بلاگفا: استاد گرامی هزاره ها از چه زمانی در این قلمرو جغرافیایی (پاکستان) حضور داشته و هم اکنون تعداد نفوس آنها به چند می رسد؟

استاد عبدالغفور ربانی: با تشکر از استاد عبدالله رفیعی که در راستای معرفی مردم ما در ساحه های مختلف قدمهای مهمی را برداشته است و وبلاگ کویته را که راه انداخته، یگانه دریچه ی از کویته است، که ضمن انعکاس دادن درد و رنج مردم ما، به معرفی فرهنگ و تاریخ مردم مظلوم ما نیز می پردازد، باید عرض کنم که مردم معمولا چنین می پندارند که هزاره ها از دوره عبدالرحمان در پاکستان آمده اند، گرچند در اثر نسل کشی های که عبدالرحمان راه انداخت، تعدادی زیادی هزاره ها در پاکستان مهاجر شدند و از طرف مردم پاکستان از آنان به گرمی پذیرایی شدند، حتی قانونی وضع شد که چند قوم از جمله هزاره ها هرگاه وارد خاک پاکستان شدند، پاکستانی هستند، اما مردم هزاره از زمان های دور در پاکستان زندگی می کردند. از حاکمیت کوشانی ها، عزنوی ها، غوری ها، تیموریها، و بابری ها (مغلیه هند) در شبهه قاره هند اگر بگذریم، باید بگویم که هزاره ها در سال های 1479-1556م، بر مناطق شال، مستونگ، سیوی، تهته و سند حکومت نمودند. این سلسله حکومتی در تاریخ به نام ارغونی ها یاد شده است.
تا زمان سلطه انگلیس بر هندوستان بر این کشور مغلها حکومت می کردند. در این دوره در هندوستان فرهنگ و تمدن خیلی عالی و پیشرفته به وجود آمد که از آن به نام فرهنگ و تمدن مغلیه هند یاد می شود. همانطور که در هندوستان علم، فرهنگ و ادب در این دوره رشد نمودند و چهره های فرهنگی-ادبی از قبیل: عبدالقادر بیدل و امیر خسرو دهلوی در این دوره درخشیدند واقتدار سیاسی در این کشور به وجود آمد، عمارت های زیبا نیز در این دوره ساخته شد که اکنون هم پاکستان و هم هندوستان به آن افتخار می ورزند. با تسلط انگلیس حاکمیت مغولها در هندوستان از بین رفت و این کشور جز امپراتوری انگلیس شد. با گسترش مبارزات آزادیخواهانه مردم دو حزب وارد عرصه های مبارزاتی شدند. 1. حزب کنگره. 2. حزب مسلم لیگ. در اثر جدوجهد حزب مسلم لیگ به رهبریت قاید اعظم کشوری مستقلی به نام پاکستان در جغرافیایی سیاسی جهان به وجود آمد. در حزب مسلم لیگ تعدادی از جوانان هزاره به عنوان عضو این حزب فعال بودند، که شخصیت برجسته این جمع قاضی عیسی بود.
پس از استقلال پاکستان هزاره ها در تمام اداره های ملکی و نظامی پاکستان فعال بودند و تا هنوز فعال هستند. هم اکنون هزاره ها یک صوبایی وزیر بنام جانعلی چنگیزی و یک نفر در پارلمان مرکزی به نام ناصر شاه در بخش اجرایی و تقنینی دارند. در مورد نفوس آنها باید عرض کنم که بنا به گفتار بعضی از رهبران هزاره دموکراتیک پارتی نفوس هزاره ها به ششصد هزار بقول اینجا شش لاک میرسد که اکثریت آنها در شهر کویته ساکن هستند و تعدادی نیز در لورالایی، دوکی، در کراچی حسین کوت و منگاپور و همینطور تعدادی در کرم (پاراچنار) زندگی می کنند.
البته اگر هزاره های چچی (چچ هزاره) را که در ضلع هزاره زندگی می کنند و در سال های گذشته خواهان حقوق سیاسی بیشتر بودند به اینها اضافه کنیم، تعداد نفوس هزاره ها در پاکستان خیلی بالا میرود.
خوب است در پایان این گفتار یا جواب به دو نکته ی دیگر نیز اشاره کنم: 1. پروفیسور شرافت عباس که یکی از استادان فعال در دانشگاه بلوچستان بود و تحقیقاتی نیز راجع به هزاره ها نموده بود، می گفت هزاره ها امروز وارث تمام آثار فرهنگی و تاریخی مغولانی اند که در کشور های هند، ایران، پاکستان و افغانستان حضور داشته و دارای حاکمیت و امپراتوری بودند و همان مغولانند که امروز به نام هزاره شهرت دارند .2- دو کشور هند و پاکستان بر مبنای دینی تقسیم گردید، مناطقی که اکثراً مسلمان بودند به پاکستان و مناطقی که اکثراً هندو بودند به هندوستان تعلق گرفت. چون بر هندوستان مغولان مسلمان حکومت می کردند، پاکستان خود را وارت حکومت مغلیه هند می دانند. با چنین حرکت پاکستان از یکطرف خود را وارث یک فرهنگ و تمدن غنی نشان می دهد و از جانب دیگر با نام گذاری موشکی را به نام موشک غوری یا غوری مزایل، روح حماسی را در میان ارتش خود ریشه تاریخی می دهد. و از نقطه دیگر در تنازعات بر سر خط دیورند، ادعای خود را پشتوانه ی تاریخی می دهد، زیرا در زمان مغلیه هند قسمتهای شرقی افغانستان جز قلمرو این حکومت بود.

کویته بلاگفا: استاد گرامی هزاره ها چه خدماتی را نبست به پاکستان انجام داده و شخصیت های سر شناس آن چه کارنامه های را از خود به جا گذاشته اند؟

استادعبدالغفور ربانی: هزاره ها هم در حیات فرهنگی، هم حیات سیاسی و هم حیات نظامی پاکستان نقش برجسته ی را داشته و خدمات بزرگی را نموده اند. چنین چیزی در اثر وجود قانون اساسی خوب و فرهنگ سالمی است که در اینجا وجود دارد. همانطور که میدانیم قانون اساسی پاکستان نظام اداری فدرال را برای این کشور پایه ریزی کرده است و بر مبنای این نظام کشور به چهار واحد فدرالی تقسیم گردیده که هر واحد فدرال نظام اداری، قضایی و نصاب تعلیمی خود را دارد. با چنین نظام اداری است که مردم به حقوق شهروندی خود میرسد و به فرهنگ، تاریخ، و سنت های اجتماعی هر مردم احترام صورت می گیرد. مردم هزاره چون در پاکستان تا هنوز دارای حقوق شهروندی بودند از دل و جان برای حفاظت و ترقی این کشور می کوشیدند. در اردوی پاکستان شخصیت های ذیل خدمت نموده و می کنند: 1. جنرال محمد موسی خان هزاره که کارنامه این شخصیت بر کسی پوشیده نیست. 2. مارشال نیروی هوایی شربت علی چنگیزی 3. کرنیل برکت علی 4. برگیدیر خادم حسین 5. میجر نیاز علی 6. سایره بتول که اولین دختر هزاره است که جنگنده بمب افگن را به پرواز در می آورد. این چند نفر را من به طور نمونه ذکر کردم. تعداد سپاهی و افسرانی که در ارتش پاکستان خدمت کرده و یا هم اکنون خدمت می کنند خیلی زیاد هستند و نامبردن همه و هینطور ذکر کارنامه های آنان فعلا امکان ندارد. هزاره های که در ارتش پاکستان خدمت نموده برای حفظ و استقلال پاکستان جان نثاری کرده اند از قبیل 1. شهید صمد علی چنگیزی خلبان نیروی هوایی 2. کفتان صمد علی که هر دو در سال 1971م، به شهادت رسیدند. 3 میجر محمد علی 4. کفتان دوالفقار که در کارگیل به شهادت رسیدند. اینها را نیز به صورت نمونه ذکر کردم.
به علاوه نیروی نظامی و خدمات ملکی هزاره ها به تعدادی زیادی در نیروی انتظامی (پولیس) نیز مشغول خدمت هستند که در شرایط کنونی چند نفر از جمله افسران بلند رتبه پولیس هستند. 1. محمد موسی جعفری 2. فقیر حسین 3. دی ایس پی منظور 4. دی ایس پی جعفر. فعلا از تعداد زیادی هزاره های که در نظام اداری و پولیس پاکستان مشغول هستند، آماری در دست ندارم.
در پاکستان از میان هزاره ها شخصیت های فرهنگی نیز درخشیده اند از قبیل: 1. حسن پولادی، نویسنده کتاب هزاره ها. 2. کوثر علی کوثر، نویسنده کتاب تاریخ و ثقافت هزاره ها. 3. پروفیسور ناظر حسین، شخصیت فعال در امور فرهنگی و تدریسی و برنده مدال حسن کارکردگی. باید عرض کنم که این مدال ار طرف ریس جمهوری به نامبرده اعطا گردید. 4. حسین علی یوسفی (شخصیت سیاسی و فرهنگی) 4. محمد عالم مصباح، شاعر، داستان نویس، فیلسوف و استاد دانشگاه بلوچستان و صدها چهره فرهنگی دیگر که فعلا نامبردن از همه مقدور نیست.

کویته بلاگفا: در شرایط فعلی تعداد دانش آموزان و دانشجویان هزاره در مراکز آموزشی و تربیتی موجود به چه تعدادی حضور دارند؟

استاد عبدالغفور ربانی: ببینید هم اکنون در کویته مراکز آموزشی و تربیتی گوناگون فعال است. بعلاوه مراکز پاکستانی، ایرانی ها و افغانستانی های مهاجر نیز مراکز آموزشی و تربیتی دایر کرده اند. چند سال پیش اتحادیه محصلین هزاره (ایچ-ایس- ایف) در این زمینه آمارگیری نموده بودند. طبق آمارگیری آنها مجموع دانش آموزان و دانشجویان هزاره ها در مکاتب های ایرانی و افغانستانی و در مکتب ها، کالج ها و دانشگاهای پاکستان به  35000 (سی و پنجهزار) میرسیدند، با توجه با رو آوردن مردم طرف علم ودانش شاید این تعداد به 45000 یا 50000 (پنجاه هزار) افزایش یافته باشد. گرچند تعدادی زیادی از هزاره ها که در مکتب های ایرانی می خوانند، کار خوب است، اما هزاره های افغانستانی بعد از فراغت از صنف 12 بی سرنوشت می مانند، زیرا این مکتب ها از نظر دولت افغانستان رسمیت ندارند و فارغان این مکاتب را در دانشگاه های افغانستان قبول نمی کند.

کویته بلاگفا: در شرایط فعلی چه نهادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی از هزاره ها در شهر کویته فعالند.

استاد عبدالغفور ربانی: نهاد های مختلف در شهر کویته فعالند و هر کدام به نوبه خود کار می کنند، اما از میان آنها از چند نهاد میتوان نام برد:
1.  تنظیم نسل نو هزاره مغل.
2. هزاره دموکراتیک پارتی.
3. مجمع تعلیمی و فرهنگی امت.
1. نخستین تشکلی که ذریعه تعدادی از جوانان با درد وارد عرصه های خدماتی شد، تنظیم نسل نو هزاره مغل بود. با آن که این تشکل در یک دوره خیلی خوب درخشید و در ساحه های مختلف خدماتی را انجام داد، اما اکنون از لحاظ سیاسی و محبوبیت مردمی خیلی ضعیف است. این تشکل برای رهایی از این وضعیت باید ضعف های درون خود را ارزیابی کند و برای رسیدن به توانایی گذشته خود پلان های را طرح و عملی نماید.
2. هزاره دموکراتیک پارتی، این جریان که اکثراً از تنظیم نسل نو هزاره مغل انشعاب کرده اند و در شرایط فعلی در عرصه های سیاسی فعال هستند. افراد آن اکثراً، جوان، فعال و پر انرژی هستند. اگر این جریان مدام ضعف های داخلی و نقشه های بیرونی را در نظر بگیرند ، با آگاهی نقشه های بیرونی راخنثی نمایند و در رابطه با مشکلات تشکیلاتی به این نکته توجه فرمایند که یک تشکیلات در صورتی تضعیف میشود که دارای ضعف های داخلی باشد، یک جریان هرقدر از خارج با فشار مواجه شوند، اما اگر از درون قدرتمند باشد، از حرکت تکاملی باز نمی ماند. باتوجه به این مساله ضعف های درونی خود را از بین ببرند و در عضو گیری اصلی دقت به خرچ دهند در آینده به صورت یک جریان قدرتمند وارد عرصه می گردند. جریانی که توان انسجام هزاره ها و رهبری هزاره ها را درسطح جهان داشته باشند.
3. مجمع تعلیمی و تربیوی امت، امت یک جریان فرهنگی است. اعضای آنرا بیشتر دانش آموزان، دانشجویان و استادان دانشگاه تشکیل می دهند. چیزی که در این جریان وجود دارد و قابل توجه است، ایثار، فداکاری و خلوص اعضای آن است. با آنکه امت از لحاظ مالی دچار مشکل است، ساختمانی را برای کار های فرهنگی و آموزشی در اختیار ندارند و در چندین مکان دور از هم چند ساختمان را برای کار های آموزشی کرایه کرده اند، اما خلوص و فداکاری اعضای آن باعث شده که اینها در امور فرهنگی و آموزشی از دیگران پیشتاز باشند. و در امتحان کانکور ( بورد اگزام) شاگردان امت درخشش خاص دارند. باید افزود که امت به علاوه کارهای آموزش معمولی تدریس زبان دری و تاریخ هزاره ها را نیز جز مضامین درسی خود قرار داده است و استادان امت نیز در روزهای یکشنبه در درسهای تاریخ هزاره ها حاضر می شوند. خلوص و فداکاری اعضای امت و برخورد انسانی که نسبت به همدیگر، شاگردان و مردم دارند باعث نیک نامی و محبوبیت روز افزون امت درمیان مردم می گردد. امیدوارم که امت این شیوه را ادامه دهند و خود را و کارهای خود را مغرورانه و متکبرانه همانطور که تا هنوز به رخ مردم نکشیده اند، در آینده نیز نکشند و روح خادم بودن مردم را همیشه در خود حفظ و نگهدارند تا به صورت نمونه در آینده نیز برای مردم باقی بمانند.

کویته بلاگفا: هم اکنون هزاره ها در مجموع خصوصا هزاره های کویته در یک وضعیت بحرانی قرار دارند، برای رهایی از این وضعیت چه پیشنهاد هایی را برای هزاره ها دارید؟

استاد عبدالغفور ربانی: ببینید برای خروج ار بحران ضرورت به کار های جمعی و یا یک تشکل فراگیر داریم، شعار تشکل فراگیر را ما داده ایم، که (هزاره های جهان متحد شوید) اما روی ایجاد یک محور برای اتحاد ما فکر نکرده ایم. برای اتحاد یا تشکل فراگیر ما ضرورت به یک منشور جامع داریم. منشوری که این توان و ظرفیت را داشته باشد تا هزاره های حنفی مذهب، جعفری و اسماعیلی را در یک تشکیلات منظم و اصولی گرد هم آورد. راجع به منشور جامع لااقل ما سه تجربه را از دیگران در اختیار داریم: 1- تجربه جریان های مارکسیستی. 2- القاعده. 3- صهیونیسم. جریان های مارکسیستی شعار کارگران جهان متحد شوید را سر دادند و برای تحقق این کار منشور و یا مانفست حزب کمونیست را به وجود آوردند و این منشور محوری است برای اتحاد آنان گرچند طراحان این منشور زنده نیستند، اما این منشور به عنوان یک محور اتحاد در میان آنان باقی است، ضعف این منشور در این است که این منشور صرف بر مبنای منافع اقتصادی کارگران جهان ریخته گردیده و تفاوت فرهنگی، تاریخی و زبانی و غیره کارگران جهان را در نظر نگرفته بودند، علی الرغم چندین کنگره جهانی که اینان ترتیب دادند موفق نشدند که تا یک اتحاد جهانی را میان کارگران ویا لااقل میان احزاب کمونیست های جهان به وجود آورند.
القاعده منشور خود را روی تفسیر خاص که از دین دارند پایه ریزی کرده اند. این منشور آنانرا دارای تشکیلاتی نموده اند که توان برخورد غیر منظم را در کل جهان با قدرتهای غربی را دارد، اما این منشور نیز تفاوت های فرهنگی، تاریخی و... مسلمانان جهانرا در نظر نگرفته است، اگر فشار های خارجی از روی اینان برداشته شود. اینان نیز دچار تفرقه و انشعاب می گردند.
صهیونیسم گرچند یک تشکل نژاد پرستانه است، اما دارای جامع ترین و کاملترین منشور است. منشور صهیونیستی چون تمام ابعاد و مسایل صهیونیست های جهان را در نظر گرفته و بر آن مبنا پایه گذاری گردیده است، این توان و ظرفیت را پیدا نموده که صهیونیست های جهان را در قالب یک تشکیلات منظم گرد آورند. در شرایط کنونی یک صهیونیست در هر قلمرو جغرافیایی اگر قرار داشته باشد در جهت منافع صهیونیستی حرکت می نماید.
خیلی از هزاره ها فکر می کنند که محور اتحاد شخصیت است و مردم هزاره باید بر محور یک شخصیت متحد گردند. بر محور یک شخصیت اولاً اتحاد به وجود نمی آید. اگر اتحادی هم صورت بگیرد با رفتن آن شخصیت اتحاد از میان میرود. با توجه به تجربه های تشکیلاتی که هزاره ها از خود دارند و با توجه به تجارب تشکیلاتی که در جهان به وجود آمده است هزاره ها باید منشور اتحاد خود را بریزند و بر آن مبنا یک تشکل فراگیر را به وجود بیاورند، در این صورت است که هزاره ها خود را از بحران فراگیر نجات میدهند و همپا با کاروان پیشرو به طرف کمال علمی، توان اقتصادی و مهارت های سیاسی حرکت می نمایند.

کویته بلاگفا: استاد گرامی ممنون از شما، در آخر اگر کدام گفتنی داشته باشید.

استاد عبدالغفور ربانی: می دانید که ایجاد تشکیلات اصولی و فراگیر به دو چیز ضرورت دارد . 1. علم و دانش 2. توان اقتصادی. بنابر این از مردم خود بویژه از دانش آموزان و دانشجویان و فرهنگیان جداً می خواهم که اهمیت این دو را درک نمایند و در راستای علم آموزی و توان اقتصادی حرکت نمایند. و با کسب این دو یک تشکلی قدرتمند و فراگیر را برای رهایی مردم ما از بحران های که هم اکنون دامنگیر آنان است به وجود بیاورند.
                                                                                                                      والسلام.

منبع: کویته پاکستان