زندان بگرام، معامله دیگر برای مذاکره با طالبان

براساس آنچه که میان امریکا و دولت افغانستان توافق شده این است که این زندان در پایان سال 2012 تحویل افغانستان داده شود، اما حکومت افغانستان اصرار دارد که تا یک ماه دیگر امریکایی ها باید زندان بگرام را به افغانها تحویل بدهند. به همین منظور آقای کرزی کمیسیونی را موظف نموده است تا زندانیان بگرام را از امریکا تحویل بگیرند...

دولت امریکا برای آن که تروریست ها را کنترول نماید، چند زندان برای آنان ایجاد کرد که مهمترین آن زندان گوانتانامواست و در کنار آن در هر کشوری که تروریست ها و گروههای افراطی در آن حضور دارند، زندانهایی محلی را به صورت مستقل تاسیس کرده است، زندانهای ابوغریب در عراق و بگرام در افغانستان از نمونه های آن است. هرچند زندان ابوغریب درعراق برای امریکا نام خوشی نگذاشت و افشای شکنجه زندانیانی که با گروههای افراطی و تروریستی همکاری داشتند، وجه حقوقی امریکا را زیر سئوال برد. اما در زندان بگرام هرچند گفته می شود بدرفتاری هایی با زندانیانی که وابسته به گروه طالبان و القاعده هستند، توسط امریکا صورت گرفته است، اما هیچ گاه شواهدی ارایه نشده است.

بعد از رسوایی که در زندان ابوغریب صورت گرفت، دولت عراق مسئولیت این زندان را به مرور زمان عهده دار گردید و اکنون دولت افغانستان نیز خواهان تحویل گیری زندان بگرام می باشد. دلیل اساسی که دولت افغانستان در این باره آورده این است که زندانهایی خارج از حاکمیت دولت در داخل افغانستان توسط هر کشوری که باشد برخلاف قانون اساسی افغانستان است وباید دولت افغانستان اداره آن را بدست گیرد. رئیس برد مشورتی عدلی و حقوقی ریاست جمهوری می گوید:" قوانین افغانستان به هیچ کشوری اجازه نمیدهد که در افغانستان زندان داشته باشد و بسیاری از زندانیانی که تحت مراقبت نیروهای خارجی هستند مشمول نقض حقوق بشر شده اند به طور مثال به وکیل دسترسی نداشته و بسیاری از آنان براساس اطلاعات ناقص زندانی هستند".

در این که اگر زندانی در داخل افغانستان خارج اختیاردولت باشد، بدون تردید برخلاف قانون اساسی و حاکمیت ملی کشور ما است، اما سئوال اساسی این است که اگر این زندان برخلاف قانون اساسی بود چرا دولت افغانستان از همان آغاز با ایجاد این زندان مخالفت نکرد و اگر گفته شود که دولت افغانستان در آن زمان ضعیف بود و اکنون توانایی آن را دارد که بیشتر از حاکمیت ملی خود دفاع نمایند، استدلال خوبی است اما نوعی شتابی که در واگذاری این زندان از سوی حکومت افغانستان دیده می شود، این گمان را به وجود می آورد که در مورد واگذاری این زندان معامله هایی در جریان است.

براساس آنچه که میان امریکا و دولت افغانستان توافق شده این است که این زندان در پایان سال 2012 تحویل افغانستان داده شود، اما حکومت افغانستان اصرار دارد که تا یک ماه دیگر امریکایی ها باید زندان بگرام را به افغانها تحویل بدهند. به همین منظور آقای کرزی کمیسیونی را موظف نموده است تا زندانیان بگرام را از امریکا تحویل بگیرند.

این که سخن از نوعی معامله مطرح است به این دلیل است که امروز روند امتیازدهی یک طرفه به گروه طالبان به مسابقه  گذاشته شده است، از آنجایی که امریکا امروزها در روند مذاکرات پیش قدم شده و با امتیازاتی که به گروه طالبان داده است، این گروه را راضی به مذاکره نموده است و دولت افغانستان در این میان از قافله عقب مانده است، به همین دلیل برای این که در مذاکرات قطر نقشی و سهمی داشته باشد، دولت افغانستان سعی دارد تا با دادن امتیاز بیشتراز این طریق سهمی بیشتری در مذاکرات با طالبان داشته باشد و طالبان راضی شود که دولت افغانستان را از حاشیه به گود بیاورد. زیرا گروه طالبان در خبرنامه یی هفته پیش اعلام کرده است که طالبان همین حالا آماده هستند که با وجود داشتن قدرت نظامی در داخل، برای گفتگو با خارجی ها، در خارج نیز دفتر سیاسی داشته باشند. طالبان برای این قضیه به شمول قطر با طرف های درگیر تفاهم های ابتدایی را انجام داده اند.آنچه در این خبرنامه تاکید شده است این است که امارات اسلامی (طالبان) و امریکا به عنوان دو طرف اصلی در قضیه افغانستان می باشد و از حکومت افغانستان به عنوان طرف گفتگو هیچ یادی نکرده و آزادسازی زندانیان شان را از گوانتانامو به عنوان یکی از موارد مهم گفتگوی یاد آورشده است.

جالب است که حتی حزب اسلامی حکمتیار هم وقتی هیئتی به کابل فرستاد فقط تاکید داشت که با امریکا مذاکره می کند. هارون زرغون، سخنگوی حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار هفته پیش گفت، هیاتی به نمایندگی ازاین حزب به کابل آمده است تا به ویژه با نمایندگان آمریکایی در مورد آینده افغانستان گفتگو کند. او تاکید کرد: "طرف اصلی قضیه آمریکایی ها هستند و باید با آمریکایی ها صحبت شود، اما ما می خواهیم که یک تفاهم میان افغانها نیز بوجود بیاید. این البته به این معنا نیست که تنها با دولت صحبت می کنیم، دولت به ما معلوم است که صلاحیت کافی ندارد و آقای کرزی حتی نمی تواند عملیات شبانه را متوقف کند".

با توجه به جایگاهی که دولت افغانستان در روند مذاکرات دارد، روشن است که یکی از دلایل ضرب الاجل یک ماهه ای که آقای کرزی برای تحویل گرفتن زندان بگرام تعیین کرده است همین مسئله است. جنرال امیر محمد جمشید، رئیس این اداره زندانهای افغانستان می گوید، براساس برنامه ای که پیش از این اعلام شده، قرار بود که روند واگذاری مسئولیت نگهداری اززندان بگرام تا آخر سال ۲۰۱۲ میلادی از نیروهای آمریکایی به دولت افغانستان منتقل شود، اما ممکن است سرعت بخشیدن به روند واگذاری مسئولیت نگهداری از این بازداشتگاه به دولت افغانستان، با سرعت گرفتن روند گفتگوها با طالبان ارتباط داشته باشد. او می افزاید: "اگر بهانه همین باشد و بهانه‌های دیگری نتراشند، به طور طبیعی این امر (واگذاری مسئولیت بازداشتگاه بگرام به دولت) مفید واقع می شود. گویا بهانه ای که داشتند، این بهانه هم رفع می شود. بنا براین، دیگر چه انگیزه ای وجود دارد که آنها (طالبان) به روند صلح حاضر نشوند؟".

درحالی دولت افغانستان یک ماه برای تحویل دهی این زندان از امریکا به افغانها ضرب الاجل تعیین کرده است، اما روشن است که دولت افغانستان در شرایط فعلی توان اداره آن را ندارد و احتمال این که این زندانیان بدون دلیل و در سایه معامله آزاد شوند بسیار زیاد است. روزنامه وال استریت جورنال از زبان برخی مقامات بلندپایه آمریکایی می نگارد که نهادهای عدلی و قضایی افغانستان برای نگهداری زندانیان در زندان ها بسیار ناتوان هستند. یک ماه برای این امر زمان بسیار کمی است. همچنین روزنامه گاردین می نویسد که با اینکه آمریکا برای سپردن مسؤلیت زندان بگرام به افغانستان در بلند مدت تعهد کرده بود اما با این ضرب الاجل رئیس جمهور کرزی این کار ناممکن به نظر می رسد. گاردین از قول یک مقام بلندپایه آمریکایی که در بازداشت زندانیان دخیل است می نویسد که این تصمیم رئیس جمهور کرزی باعث نگرانی جدی جامعه جهانی شده است.

آنچه مایه نگرانی جامعه جهانی شده است، این است که نیروهای خارجی و دولتی با زحمات زیادی افراد طالبان و القاعده را گرفته اند، پس از تحویل گرفتن این زندانیان ممکن است برخی از مقامات دولتی براساس برخی از معاملات پنهانی این زندانیان را رها کنند، چنانچه که بارها این اتفاق افتاده است و فرماندهان و افراد بلند پایه طالبان که با زحمات زیادی دستگیرشده بودند، توسط معاملات پنهانی و واسطه بازی ها دوباره آزاد شده و به صفوف طالبان پیوسته اند. سال گذشته دولت افغانستان شمار زیادی از زندانیان طالبان را از نیروهای خارجی  تحویل گرفتند، اما پس از مدت کوتاهی تعداد زیادی از این زندانیان براساس معاملات پنهانی آزاد گردیدند. امیر محمد جمشید رئیس زندانهای افغانستان می گوید:" که حدود سیصد تن از زندانیان زندان بگرام و حدود دو هزار و ۵۰۰ تن از اعضای طالبان از زندانهای دولت افغانستان آزاد شده اند". طبیعی است که اگر این روند همچنان ادامه پیداکند و زندان بگرام را هم تحویل بگیرند، طولی نخواهد کشید که هزاران زندانی طالبان و القاعده که با زحمات زیادی دستگیر شده اند، دوباره آزاد شده و جبهات طالبان را دوباره گرم خواهند کرد.

همین حالا قبل از آن که دولت افغانستان مسئولیت زندان بگرام را به عهده گیرد، موضوع آزادی این زندانیان برسرزبانها افتاده است. آقای جمشید می گوید: "اگر روند صلح عملی شود و طالبان سلاح به زمین بگذارند، یا شرایطی را که دولت و جامعه جهانی در برابر آنها می‌گذارد، قبول کنند، طبیعی است که دیگر ضرورتی به زندانی کردن جانب مقابل احساس نمی‌شود".

به هرحال برای این که امتیازی به طالبان داده شود تا دولت افغانستان در روند مذاکرات به طالبان امتیازی داده باشند و نقشی در این بازی داشته باشند، این تلاش ها صورت می گیرد،اما تردیدی وجود ندارد که افغانستان در شرایط فعلی آمادگی برای تحویل گیری زندان بگرام را ندارد، زیرا توانایی نگهداری این زندانیان را ندارد، دوبار حمله گسترده طالبان در زندان قندهار و نیز فرار  صدها زندانی طالب به بهانه های واهی از زندان های مختلف کشور، نشان می دهد که دستهای نفوذی طالبان در دستگاه امنیتی زندان، فعال است و به راحتی این زندانیان را فراری می دهند.

نویسنده: محمد اسحاق فیاض